De pauselijke prediker-kardinaal hield de derde vastenpreek voor de paus en de Romeinse curie in de Paulus VI-zaal: hoewel hij gewond is, is de christen geroepen om het lijden van anderen te genezen
Het Romeinse observatorium
Een van de “meest duidelijke verschijnselen in onze samenleving is massificatie.” De pers, televisie en internet worden ‘massamedia, massa medianiet alleen omdat informeren voor de massa, maar ook omdat zij deze vormen. Dit is hoe de kapucijner kardinaal Raniero Cantalamessa zich uitdrukte tijdens de derde preek van de vastentijd, die vanochtend, vrijdag 8 maart, werd uitgesproken in de Paulus VI-zaal, in aanwezigheid van paus Franciscus. Voortbordurend op zijn reflecties op de bevestiging van Christus in het evangelie van Johannes: « Ik ben », stopte de predikant van het pauselijke huishouden bij « Ik ben de goede herder ».
En in dit verband wees hij erop dat we, zonder het te beseffen, ‘ons in wezen laten leiden door allerlei vormen van manipulatie en verborgen overreding.’ Denk maar eens aan die ‘modellen van welzijn en gedrag, idealen en doelstellingen van vooruitgang’ die zodra ze worden voorgesteld ‘mensen ze overnemen’. We volgen ze, merkte hij op, ‘bang om ons ritme te verliezen, geconditioneerd en geplagieerd door reclame.’ Sterker nog: “we eten wat ons wordt opgedragen, we kleden ons zoals de mode voorschrijft, we spreken zoals we mensen horen praten. We hebben plezier als we een film in snel tempo zien bewegen, met mensen die schokkerig en snel bewegen, als poppen; “Maar het is het beeld dat we van onszelf zouden hebben als we met minder oppervlakkige ogen naar onszelf zouden kijken”, aldus de kardinaal.
In deze context is hier het beeld van de goede herder, waarmee de beelden « van schapen en kudde » verband houden. Onderstrepend hoe de hedendaagse mens “met minachting de titel van schapen en het idee van een kudde verwerpt”, merkte de prediker op dat “hij zich echter niet realiseert hoe hij feitelijk leeft in de situatie die hij in theorie veroordeelt.”
“Om te begrijpen in welke zin Jezus zichzelf tot een goede herder uitroept en ons zijn schapen noemt, moeten we teruggaan naar de bijbelse geschiedenis”, herinnert Cantalamessa zich. Israël was aanvankelijk ‘een volk van nomadische herders’. De bedoeïenen van de woestijn « geven ons vandaag een idee van hoe het leven er toen uitzag voor de stammen van Israël. » In deze samenleving ‘ontwikkelt zich een bijna persoonlijke relatie tussen de herder en de kudde’. Dit verklaart waarom God “om zijn relatie met de mensheid tot uitdrukking te brengen, dit beeld gebruikte, dat nu dubbelzinnig is geworden.”
Met de overgang van de situatie van nomadische stammen naar die van een sedentair volk, zo vervolgde de kardinaal, “wordt bij uitbreiding ook de titel van pastoor gegeven aan degenen die op aarde in naam van God handelen: koningen, priesters, leiders in algemeen. » . Maar in dit geval is het symbool verdeeld: « het roept niet langer alleen beelden op van bescherming en veiligheid, maar ook van uitbuiting en onderdrukking. » Naast het beeld van de goede herder verschijnt ‘dat van de slechte herder’.
Aan de andere kant, zo merkte de kapucijn op, neemt het beeld van Christus, de ‘goede herder’, een bevoorrechte plaats in in de vroegchristelijke kunst en inscripties. “De goede herder verschijnt, volgens de klassieke vorm, in de pracht van de jeugd. Hij draagt het schaap op zijn schouders en houdt het stevig bij de poten vast. Het Johannijnse beeld van de goede herder is nu voor altijd versmolten met het synoptische beeld van de herder die op zoek gaat naar het verloren schaap (Lc 15, 4-7).”
De context van de passage over de goede herder is dezelfde als die van de twee voorgaande hoofdstukken, herinnerde de kardinaal zich, namelijk het gesprek met ‘de Joden’ dat plaatsvindt in Jeruzalem, ter gelegenheid van het Loofhuttenfeest. Maar bij Johannes weten we dat de context ‘relatief van belang is, omdat hij, in tegenstelling tot de synoptica, er niet op uit is ons een samenhangend historisch verslag te geven van het leven van Jezus (wat hij bekend lijkt te maken), maar eerder een reeks ‘ tekenen’. » en leringen van de Meester. Deze verschijnen echter nooit ‘buiten tijd en ruimte, zoals in theologische boeken gebeurt’, maar bevinden zich ook ‘op precieze plaatsen en tijden (soms nauwkeuriger dan in de synoptica) die ze een waarde geven.’ ‘historisch’ in de diepste betekenis van het woord.
De toespraak van Jezus, zo legde Cantalamessa uit, heeft twee acteurs: de herder en de kudde, dat wil zeggen elk schaap in het enkelvoud. Vervolgens herinnerde hij zich dat de psycholoog Carlo Gustavo Jung de psychiater definieerde: « Een gewonde genezer », « Een gewonde genezer”. « De betekenis van zijn theorie – zo legde hij uit – is dat je je eigen psychologische wonden moet kennen om die van anderen te kunnen genezen, en dat het kennen van de wonden van anderen helpt om de eigen wonden te genezen. » De intuïtie van de psychoanalyticus, aldus de kardinaal, geldt ook voor geestelijke wonden. « De pastor van de Kerk is ook een ‘gewonde genezer’, een zieke die anderen moet helpen genezen. »
De prediker noemde toen “de belangrijkste ziekte” waarvan we onszelf moeten genezen om anderen te genezen. Vandaar de vraag wat, van het ene uiteinde van de Bijbel tot het andere, de schapen wordt bijgebracht met betrekking tot God de Herder, namelijk: ‘niet bang te zijn’. Er wordt, zo merkte de kardinaal op, gesproken over dit ‘duistere kwaad’, namelijk de angst, die ‘zoveel macht heeft om mannen en vrouwen te beroven van de vreugde van het leven’. Het is ‘onze existentiële toestand’ en ‘vergezelt ons van kindertijd tot aan de dood’. Jezus noemde de belangrijkste angsten van volwassenen: angst voor morgen, angst voor de wereld en de machtigen, zoals « zij die het lichaam doden (Mt 10:28). » En over elk van hen ‘ sprak hij de zijne uit: ‘Wees niet bang!’«. Het is geen “leeg en machteloos woord; Het is een effectief, bijna sacramenteel woord. Zoals alle woorden van Jezus: “het werkt wat het betekent”; « Het is niet zo simpel: ‘Kop op!’ « Wat mensen tegen elkaar zeggen. »
De kardinaal bracht aan de orde wat angst is en spoorde ons aan om ‘de existentiële angst waarover filosofen al anderhalve eeuw discussiëren’ opzij te zetten. Het doel is echter gewone en bekende angst. In deze zin is ‘angst de reactie op een bedreiging voor ons wezen, de reactie op een reëel of verondersteld gevaar: van het grootste gevaar van allemaal, namelijk dat van de dood, tot specifieke gevaren die de rust of de fysieke veiligheid of onze veiligheid bedreigen. emotionele wereld. Angst is daarom ‘een manifestatie van ons fundamentele instinct van zelfbehoud’. Afhankelijk van het feit of de gevaren objectief en reëel zijn, of denkbeeldig, spreken we van gerechtvaardigde en ongerechtvaardigde angsten. Het meest troostende wat het Evangelie erover zegt, is echter dat Jezus ‘onze angsten op zich nam’. Nadat Hij zijn discipelen op duizend manieren had aangespoord om ‘niet bang te zijn, deed Hij iets anders’. ‘Er wordt in de Bijbel nooit gezegd dat de goede herder zijn leven geeft voor zijn schapen. Dat Hij ze kent, leidt, voor ze zorgt, ze verdedigt: ja; maar niet dat hij zijn leven voor hen zou geven. “Jezus beloofde het te doen en Hij deed het!”
Echter, « het ligt niet altijd in onze handen om onszelf te bevrijden van angst en angst. » Aan de andere kant verzekerde de predikant: “Het ligt in onze handen om iemand anders te bevrijden (of hem te helpen zichzelf te bevrijden) van hem.” Vandaar de uitnodiging om te proberen iemand te troosten om Jezus in het hart te horen die herhaalt: «Je hebt het mij aangedaan! (Mt 25,40)». Om deze reden, zo concludeerde hij, « moeten ook wij, herders of eenvoudige gelovigen, gewonde genezers zijn, arme zieke mensen die anderen genezen. »
