120 jaar sinds de dood van Camille Pissarro in 2023
In een wereld als de onze – gevuld met lelijke oorlogsscènes, slecht nieuws over het klimaat en de toekomst van de planeet, fungeert de landschapsschilderkunst van meesters in de beeldende kunst, auteurs van harmonieuze natuurfoto’s, als een balsem voor onze ziel. En hij is een van degenen die de schoonheid in gewone dingen zagen, en hij slaagde erin die zo sensueel over te brengen dat het lijkt alsof we tussen de karakters van zijn doeken leven, en we willen erin getransporteerd worden.
Het is 120 jaar geleden dat een van de grondleggers van het impressionisme overleed: de Franse schilder Camille Jacob Pissarro.
Pissarro creëerde een nieuwe figuratieve taal in de kunst en maakte de weg vrij voor een nieuwe perceptie van de wereld: de subjectieve interpretatie van de werkelijkheid. Hij was voor zijn tijd een vernieuwer en heeft veel volgers: kunstenaars van de volgende generaties.
Hij werd geboren op 10 juli 1830 op het eiland St. Thomas in Charlotte Amalie, Deens West-Indië (ba uit 1917 – Amerikaanse Maagdeneilanden) – een kolonie van het Deense rijk, als zoon van ouders van een Portugese Sefardische Jood en een Dominicaanse vrouw. . Hij woonde tot zijn tienerjaren in het Caribisch gebied.
Op 12-jarige leeftijd werd hij gestuurd om te studeren aan het Savary Lycée (internaat) in Passy, nabij Parijs. Zijn eerste leraar – Auguste Savary, een gerespecteerd kunstenaar, steunde zijn verlangen om te schilderen. Na vijf jaar keerde Pissarro terug naar het eiland, met veranderde opvattingen over kunst en samenlevingen: hij werd een volgeling van het anarchisme.
Zijn vriendschap met de Deense kunstenaar Fritz Melby bracht hem naar Venezuela. Sommige biografen van de kunstenaar beweren dat hij dit in het geheim van zijn vader deed. Hij en Melby richtten een studio op in Caracas, en op dat moment keerde Pissarro slechts kort terug naar het eiland St. Thomas om zijn familie te zien. Zijn vader is al drie jaar boos op hem – de plannen voor zijn zoon zijn om hem op te volgen in het vak, niet om kunstenaar te worden.
In Caracas schilderde Pissarro het stadsbeeld, de markt, de tavernes, maar ook het plattelandsleven. De schoonheid om hem heen overweldigt hem volledig. Zijn vader probeert hem opnieuw naar huis te brengen, maar zelfs op het eiland bleef Pissarro meestal niet in de winkel, maar rende naar de haven om de zee en schepen te schilderen.
In oktober 1855 ging hij naar Parijs voor de Wereldtentoonstelling, waar hij nauw kennis maakte met de doeken van Eugene Delacroix, Camille Corot, Jean-Auguste Dominique Ingres en anderen. In die periode was hij een hartstochtelijk bewonderaar van Corot en noemde hem zijn leraar. Buiten de tentoonstelling organiseerde hij een onafhankelijk paviljoen, dat hij ‘Realisme’ noemde.
Pissarro bleef in Parijs omdat zijn ouders zich daar ook vestigden. Woont in hun huis. Hij wordt verliefd op hun dienstmeisje, Julie Vallee, en ze trouwen. Het jonge gezin kreeg acht kinderen. Een van hen stierf bij de geboorte en een van hun dochters werd niet negen jaar. Pissarro’s kinderen schilderden al op jonge leeftijd. Hijzelf blijft verbeteren. Op 26-jarige leeftijd schreef hij zich in voor privélessen aan de Ecole des Beaux-Arts.
In 1859 ontmoette hij Cézanne. Er vond nog een belangrijke gebeurtenis plaats: voor het eerst werd zijn schilderij gepresenteerd in de officiële kunstsalon. We hebben het over ‘Landschap bij Montmorency’, dat geen speciale indruk maakt voor commentaar van deskundigen, maar het is een serieuze doorbraak van Pissarro in het gilde.
Slechts twee jaar later had hij al een gevestigde reputatie als goed kunstenaar en schreef hij zich in als kopiist in het Louvre. De jury van de Salon begon zijn werken echter af te keuren en hij werd gedwongen ze te tonen in de Salon der Afgewezenen. Sommigen geloven dat de reden hiervoor is dat Pissarro zichzelf in de catalogi van de Parijse Salon uit 1864 en 1865 tekende als leerling van Corot, maar zich openlijk van hem begon te distantiëren. Dit werd niet gezien als een verlangen om zijn eigen stijl op te bouwen, maar als een teken van gebrek aan respect, en in die zin was het oneerlijk tegenover de kunstenaar.
Zijn afwijzing van de Salon was van korte duur. In 1866 werd hij opnieuw toegelaten en presenteerde hij er twee van zijn schilderijen. Zijn werken werden ook in de daaropvolgende jaren geaccepteerd, incl. tot de jaren 1870.
Tussen 1866 en 1868 schilderde hij met Cézanne in Pontoise. “Wij waren onafscheidelijk!” Pissarro vertelde het later en legde de gelijkenis uit van de werken die de twee in die periode hadden gemaakt. – Maar één ding is zeker, specificeert hij – ieder van ons heeft het enige dat telt: zijn gevoel. gezien worden … ».
In 1870 begon Camille Pissarro samen te werken met Claude Monet en Renoir. In de daaropvolgende jaren borrelde de echte creatieve inspiratie op in zijn huis in Louvesien – kolossen van de beeldende kunst verzamelden zich daar, zoals de reeds genoemde, plus Cézanne, Gauguin en Van Gogh. Hier moeten we specificeren dat Pissarro een van Van Goghs eerste bewonderaars was.
De Frans-Pruisische oorlog dwong Pissarro zijn huis te verlaten en naar Londen te gaan, waar hij Monet en Sisslet ontmoette en werd voorgesteld aan de fotohandelaar Paul Durand-Ruel. Hij koopt twee van zijn olieverfschilderijen ‘Londen’. Durand-Ruel werd later de belangrijkste handelaar van de impressionisten.
In juni 1871 kreeg Pissarro een zware klap: zijn huis in Louvesien werd volledig verwoest. Pruisische soldaten vernietigden enkele van zijn werken uit de vroegere periode. Pissarro kon deze aantasting niet verdragen en verhuisde naar Pontoise, waar hij tot 1882 bleef. Ondertussen huurt hij een atelier in Parijs, dat hij zelden gebruikt.
In 1874 nam hij deel aan de eerste impressionistische tentoonstelling in het atelier van Nadar. Het is een gedenkwaardige gebeurtenis die hij samen met Cézanne vierde. Vijf jaar later raakte Pissarro bevriend met Paul Gauguin, die in 1879 deelnam aan de tentoonstelling van de impressionisten.
En hier komt de beurt om iets te zeggen dat tot op de dag van vandaag voor veel kunstcritici onverklaarbaar is. Camille Pissarro – deze man die zo vriendschappelijk met de grootste kunstenaars van zijn tijd creëerde en vriendschappelijk met hen samenwerkte, raakte plotseling in een crisis.
Hij verhuisde naar Erani en was op zoek naar een nieuwe stijl voor zijn werken. Net op tijd verschenen de pointillisten Signac en Seurat aan de horizon, en Pissarro begon te experimenteren met hun techniek van ‘punten’, waarmee hij verbazingwekkende landschappen creëerde. Deelgenomen aan alle acht impressionistische tentoonstellingen, incl. en in de laatste – in 1886.
In de jaren negentig werd hij opnieuw geplaagd door creatieve twijfels en keerde hij terug naar het ‘puur’ impressionisme. Ook zijn karakter verandert – hij wordt prikkelbaar, en in zijn politieke opvattingen – een nog radicalere anarchist.
Ondertussen presenteert hij zijn werken met succes in Londen. het lot duwt hem vaak van succes naar onbekendheid. Op een gezamenlijke tentoonstelling met Antonio de la Gandara in de Durand-Ruel Gallery doen critici letterlijk alsof ze zijn 46 werken die in de galerie worden tentoongesteld niet opmerken en geven ze alleen commentaar op De la Gandara.
Camille Pissarro wordt letterlijk verpletterd door de verwaarlozing. Tegenwoordig worden zijn werken voor miljoenen dollars verkocht, maar dat was destijds niet het geval. Pissarro bevond zich voortdurend op de rand van rusteloosheid.
De kunstenaar stierf in Parijs en werd begraven op de begraafplaats van de grote “Père Lachaise”. Volledige collecties van zijn schilderijen worden bewaard in het Musée d’Orsay in Parijs en het Ashmolean Museum, Oxford.
Zijn leven kruist zulke grote persoonlijkheden dat het klinkt als een epos. Wist je dat een van de intellectuelen, zijn trouwe fan, Emile Zola was? Zola spaarde geen woorden om Pissarro in zijn artikelen te prijzen.
En niet geheel ten onrechte moest Pizarro op de moeilijkste manier in zijn levensonderhoud voorzien om zijn gezin te voeden. Hij kwam op het punt waarop hij waaiers begon te schilderen en winkels begon te regelen om geld te verdienen. Hij liep vaak rond met een schilderij onder een winkelpui in Parijs, in de hoop dat iemand het zou kopen. Om deze reden verkocht hij zijn schilderijen vaak voor een prikkie. Het lot van Claude Monet was niet anders, maar Pissarro had een groot gezin.
Een van de redders was, zoals we al zeiden, de dealer-galeriehouder Durand-Ruel. Hij was een van de weinige dealers die deze waanzinnig getalenteerde en oneerlijk arme kunstenaars steunde, wier werken tegenwoordig voor fantastische prijzen worden verkocht. Claude Monet werd bijvoorbeeld na jaren van armoede de bestverkopende impressionist.
Camille Pissarro schudde zijn financiële problemen pas in de laatste jaren van zijn leven van zich af. Tot dan toe werd het gezin voornamelijk onderhouden door zijn vrouw, die bij een kleine boerderij voor eten op tafel zorgde.
Aan het einde van zijn leven nam Camille Pissarro deel aan een aantal impressionistische tentoonstellingen in Parijs, New York, Brussel, Dresden, Pittsburgh, Petersburg, enz.
De kunstenaar stierf op 12 november (volgens andere rapporten op 13 november) 1903 in Parijs. Een van de reuzen van het impressionisme vertrekt. Hoewel de kunstenaar van joodse afkomst is, noemen sommige critici hem de ‘joodse’ vader van de moderne kunst.
Een kleine trivia: als u zich de hooibalen van Claude Monet herinnert, moet u weten dat Pissarro ze vóór hem schilderde. De bomen en appels in zijn werken maakten ongetwijfeld indruk op Paul Cézanne. Pissarro’s pointillisme daarentegen wakkert de ‘punten’ van Van Gogh aan. Edgar Degas wakkerde Pissarro aan in de boekdrukkunst.
Wat een schare meesters in penseelvoering en schoonheid ontmoet de tijd!
De impressionisten gingen echter uit elkaar na de Dreyfus-affaire. Ze worden van elkaar gescheiden door de golf van antisemitisme in Frankrijk. Pissarro en Monet verdedigden Cap. Dreyfuss. Je denkt ook aan Zola’s brief ter verdediging van de kapitein, en Degas, Cézanne en Renoir stonden aan de andere kant. Om deze reden kwam het op het punt dat de vrienden van gisteren – Degas en Pissarro – elkaar in de straten van Parijs passeerden zonder elkaar te begroeten.
Natuurlijk heeft niet iedereen zo’n extreem bereikt. Paul Cézanne bijvoorbeeld, hoewel hij een andere mening had over The Affair dan Pissarro, zei altijd luidop dat hij hem herkende als zijn ‘vader’ in de kunst. Monet werd na zijn dood de voogd van een van Pissarro’s zonen.
Camille Pissarro heeft ons tientallen verbazingwekkende doeken nagelaten, waarvan de meest populaire ongetwijfeld “Boulevard Montmartre” – 1897, “Garden in Pontoise” – 1877, “Conversation by the Fence” – 1881 “Zelfportret” – 1903 en anderen zijn. Zelfs vandaag de dag wekken deze schilderijen echte bewondering op bij hun auteur, die het leven zo lijkt te hebben verzegeld dat het ongevoelig blijft voor de tijd.
Illustratie: Camille Pissarro, “Zelfportret”, 1903.
Oorspronkelijk gepubliceerd in
