De bemiddelende rol van China in de overeenkomst tussen Iran en Saoedi-Arabië duidt op een bredere verschuiving van een wolvenstrijder naar een meer constructieve diplomatie
De overeenkomst tussen Iran en Saoedi-Arabië om na jaren van botsingen de diplomatieke betrekkingen te hervatten, verraste velen – vooral vanwege de Chinese rol in de bemiddeling tussen de partijen, waardoor de Verenigde Staten aan de zijlijn bleven staan.
De deal werd door sommigen omschreven als een baanbrekende prestatie die de hele geopolitieke architectuur in het Midden-Oosten zal veranderen, met gevolgen voor de houding van de Verenigde Staten in de regio.
In feite heeft de overeenkomst Iran en Saoedi-Arabië niet van vijanden in vrienden veranderd, noch heeft het de veelzijdige aanpak van de landen in het Midden-Oosten veranderd.
Bovendien had de actieve diplomatie van China geen verrassing mogen zijn; het betekende eerder een nieuwe stap weg van de ‘wolfstrijder’ naar een meer constructieve diplomatie, niet alleen met betrekking tot het Midden-Oosten maar mondiaal.
Om realistisch te zijn: China probeert niet de Verenigde Staten te vervangen als mondiale vredesbemiddelaar, maar is wel zeer goed in staat mondiale mogelijkheden te identificeren om zijn invloed uit te breiden en te profiteren van de vruchten van het werk van anderen.
Bovendien is elke bevordering van de stabiliteit van cruciaal belang voor de Chinese economie – en net zo belangrijk is het verbeteren van haar mondiale imago.
Zo presenteerde China onlangs een ‘vredesplan’ om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Hoewel dat vooral een rookgordijn was om het bezoek van Xi Jinping aan Moskou te legitimeren, is het de moeite waard aandacht te besteden aan de inspanningen van China om zichzelf te presenteren als een evenwichtige en verantwoordelijke macht.
Een ander voorbeeld is het Chinese voorstel om te bemiddelen tussen Israël en de Palestijnen, waarbij oude principes worden hergebruikt die andere landen al zonder succes hebben geprobeerd.
Het hernieuwde diplomatieke activisme van Peking is gericht op het vormgeven van een nieuw diplomatiek verhaal over de mondiale rol van China, in de eerste plaats gericht op het Mondiale Zuiden.
De eerste tekenen van dit diplomatieke activisme waren afgelopen oktober te vinden op het 20e Nationale Congres van de Chinese Communistische Partij. De veranderingen aan de partij en haar organen waren bedoeld om een duidelijkere scheiding te creëren tussen het defensieapparaat en de diplomatieke kring.
De benoemingen in maart van dit jaar in het Chinese diplomatieke kader lieten zien dat Xi zich concentreert op de betrekkingen met de VS en op de economische ontwikkeling.
Qin Gang, de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken en voormalig ambassadeur in de VS, werd gepromoveerd tot staatsraadslid. Zowel Qin als zijn directe voorganger Wang Yi, tevens staatsraadslid, hebben uitgebreide ervaring in Amerikaanse aangelegenheden en hebben beiden meer macht binnen de partij dan Wangs voorgangers.
Daarentegen werd Zhao Lijian, die als woordvoerder van het Ministerie van Buitenlandse Zaken de meer confronterende diplomatie van de wolvenkrijgers verpersoonlijkte, in januari gedegradeerd tot een positie die toezicht hield op oceaanaangelegenheden.
Sinds maart hebben de twee senior diplomaten harder aangedrongen op het realiseren van een bijgewerkte diplomatieke visie die president Xi naar voren heeft gebracht in drie kerndocumenten: Global Civilization Initiative, Global Security Initiative en Global Development Initiative.
Alle drie benadrukken ze het belang van wereldwijde samenwerking en ontwikkeling, met respect voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van alle landen.
Hoewel de drie initiatieven aansluiten bij de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties, blijven veel westerse landen sceptisch over de werkelijke bedoelingen van China of over zijn vermogen om deze te verwezenlijken. In het Mondiale Zuiden zijn landen die niet bereid zijn partij te kiezen in de strijd om de grote macht, maar wel financiële steun nodig hebben, veel ontvankelijker.
Hoewel de landen in het Zuiden zich bewust zijn van de complexiteit van de samenwerking met China, zijn ze meer bezorgd over het oplossen van hun onmiddellijke economische uitdagingen. China kan hen oplossingen bieden zonder voorafgaande voorwaarden: kapitaal voor infrastructuurprojecten en investeringen in de productie- en dienstensectoren.
In het Midden-Oosten is de symbolische bemiddeling tussen Iran en Saoedi-Arabië een teken van de groeiende invloed van China in de regio in de afgelopen tien jaar. Vorige maand werd gemeld dat China de bouw van een militaire basis in de Verenigde Arabische Emiraten heeft hervat. Eerder dit jaar sloot China verschillende deals en overeenkomsten met Saoedi-Arabië, waaronder investeringen ter waarde van 50 miljard dollar.
Deze trend is ook heel duidelijk zichtbaar in Zuid-Azië, waar China al diep heeft geïnvesteerd in Sri Lanka en Pakistan, terwijl het zijn bereik ook uitbreidde naar Nepal en Bangladesh.
In het geval van Bangladesh erkent China het geostrategische belang en de mooie vooruitzichten die de groeiende economie kan bieden, maar krijgt het te maken met sterke concurrentie uit India en Japan. De premier van Bangladesh balanceert wijselijk tussen deze machten om een win-win-samenwerking te bevorderen.
Wat we in deze twee regio’s zien, speelt zich af in het hele Mondiale Zuiden en toont aan dat de nieuwe actieve diplomatie van China, gericht op samenwerking in plaats van verdeeldheid, behoorlijk aantrekkelijk blijkt te zijn.
In deze context worden publieke meningsverschillen tussen de VS en de zuidelijke landen (Saoedi-Arabië, Pakistan en Bangladesh, om er maar een paar te noemen) effectief door China gebruikt om zijn invloed uit te breiden.
Als de Verenigde Staten deze trend willen tegengaan, moeten zij een constructievere aanpak hanteren en meningsverschillen achter gesloten deuren beheren. Anders zullen ook de VS zich niet bewust zijn van de toekomstige ontwikkelingen.
Oorspronkelijk gepubliceerd in The European Times.
