In een wereld waar ideologieën en sekten vaak tot controverse en verwarring leiden, wordt het begrijpen van de fijne kneepjes van deze fenomenen van het grootste belang. The European Times had de zeldzame gelegenheid om te praten met Peter Schulte, een gewaardeerd sociaal wetenschapper en voormalig Weltanschauungsbeauftragter (wat velen een « sekte/sekte-commissaris » noemden), die zich meer dan tien jaar in de diepte van deze onderwerpen verdiepte. In dit exclusieve interview deelt Schulte zijn diepgaande ervaringen, reflecties en observaties die licht werpen op de vaak verkeerd begrepen wereld van ‘sekten’ en ‘sekten’.
Invoering
Met een carrière van 1998 tot 2010 stelde Schulte’s rol als vertegenwoordiger van ideologieën en sekten hem bloot aan uiteenlopende perspectieven en aangrijpende levensverhalen. In tegenstelling tot de conventionele verwachtingen, ontdekte hij dat de ware aard van deze zaken veel complexer was en verweven met de samenleving dan eerder werd aangenomen. In dit oprechte gesprek gaat Schulte in op hoe zijn ontmoetingen met individuen die hulp zochten vaak tot verrassende onthullingen leidden, die de oppervlakkige weergave van zogenaamde ‘sekten’ overstegen.
Naarmate het gesprek vordert, duikt Schulte ook in zijn ervaringen met Scientology, een onderwerp dat de publieke aandacht blijft trekken. Door nauwgezet onderzoek en analyse ontrafelt hij de sociologische factoren die de stigmatisering van deze religieuze beweging aandrijven, de heersende percepties ter discussie stellen en tot nadenken stemmende vragen over maatschappelijke waarden en moraal oproepen. Zijn boek behandelt vragen als “Op welke plausibele basis werd Scientology uitgeroepen tot een sociale bedreiging? Wat waren de oorzaken van deze acties? Welke instellingen, personen of andere actoren waren significant betrokken? Welke middelen gebruikten ze om Scientology gevaarlijk te laten lijken?”.
In deze verhelderende discussie biedt Schulte een frisse kijk op het ‘cultprobleem’ en dringt hij aan op een meer genuanceerde en objectieve benadering om nieuwe religiositeit en spiritualiteit te begrijpen. Hij is van mening dat de staat, niet alleen de kerken, een rol moet spelen bij het bevorderen van transparantie en het bevorderen van geïnformeerde meningen over religieuze zaken.
Ga met ons mee op een reis van kennis en verlichting met Peter Schulte en onderzoek de verborgen complexiteiten achter ideologieën en sekten in dit exclusieve interview dat u wordt aangeboden door The European Times.
The European Times: Hoe werd u een “vertegenwoordiger van ideologieën en sekten” (Weltanschauungsbeauftragter)?
Peter Schulte: Het was eigenlijk heel triviaal. Ik was in 1998 gepromoveerd als sociaal wetenschapper, werkte al een tijdje in het onderzoek en was simpelweg op zoek naar een nieuwe uitdaging. Bij toeval stuitte ik op een advertentie in de krant: er werd gezocht naar mensen voor het opzetten en beheren van een informatiecentrum voor religieuze en levensbeschouwelijke kwesties. De werkgever was de provincie Tirol. Ik solliciteerde en werd aangenomen zonder te weten wat ik kon verwachten.
Hoe lang heb je daar gewerkt?
PS: Van 1998 tot 2010 op de sociaal-politieke afdeling van het regeringsbureau van Tirol. Ik had twee medewerkers, een groot kantoor en was verantwoordelijk voor het advies- en voorlichtingsgebied ‘sektarische kwesties’.
Welke ervaringen heb je in deze tijd opgedaan?
PS: Ik vond het interessant om te weten welke mensen met welke zorgen zo’n instelling benaderden. De eerste informatie die ik ontving was materiaal van verschillende sekte-adviescentra in Duitsland en Oostenrijk, van kerkelijke en staatsinitiatieven en ook van particuliere ouders. De tekenen waren duidelijk: het gevaar van zogenaamde sektes is zeer groot en ook ik zou iemand kunnen zijn die betrokken is bij de strijd tegen het kwaad in de wereld. De nodige wapens hiervoor, namelijk allerhande informatiebrochures, werden direct ter beschikking gesteld.
De mensen die mij rechtstreeks voor advies benaderden, waren echter minder geïnteresseerd in literatuur. Ze waren meer geïnteresseerd in concrete, alledaagse problemen die duidelijk met de zogenaamde sekten te maken hadden. Bij nader inzien bleek echter vaak dat hun problemen complexer en ingrijpender waren en dat het causale probleem – de zogenaamde sekte – slechts een onderdeel was van het hele interactiesysteem.
Dit waren veelal individuele levensverhalen waarbij getracht werd een “sekte-achtige” context te construeren. Sommige hulpvragers waren er zo slecht aan toe dat ze de hulpverlening niet meer konden uitvoeren.
Ze geloofden in complottheorieën en buitenlandse machten die hen zouden beperken en manipuleren in hun acties. Deze observaties worden in de hulpverleningswereld volledig genegeerd, hoewel ze naar mijn mening een belangrijke basis vormen voor de discussie over hoe om te gaan met zogenaamde sektes.
Wat kunt u ons vertellen over uw ervaring met Scientology?
PS: Scientology dient voor veel mensen als een projectiescherm voor het kwaad bij uitstek. Het doet er totaal niet toe of de beschuldigingen waar of onwaar zijn, wat belangrijk is, is dat ze dienen om mythen over zogenaamde sekten in stand te houden. De counseling-scene doet er alles aan om dit imago te transporteren en te behouden. Ik vroeg me af toen ik las dat Scientology in veel adviescentra bovenaan de lijst met aanvragen staat. Ik kon deze opmerking niet maken.
Tijdens mijn actieve tijd verwachtte ik leden van Scientology die hulp, begeleiding en advies zochten bij hun vertrek. Maar niemand kwam naar mij, maar mensen van erkende kerken die weg wilden, kwamen naar mij toe, meestal hogere functionarissen die niet met het kerkelijk gezag konden opschieten. En hoewel ze zeer toegewijd waren aan het algemeen welzijn, waren ze vol twijfel aan zichzelf en schuldgevoelens.
Tot op de dag van vandaag ontbreekt een open verhandeling over Scientology, vooral het antwoord op de algemene vraag naar de betekenis van nieuwe religiositeit en spiritualiteit in een wereld die verwarrend is geworden. Een ander probleem zie ik in de taak van de klassieke media om betrouwbare informatie en feiten te publiceren. Met de komst van sociale media en nieuwe informatiekanalen worden ze echter vaak gedwongen om aandacht te genereren, zodat hun lezerspubliek niet afhaakt.
Waarom ben je na 12 jaar gestopt met werken?
PS: Ik besefte dat ik nergens kwam. De deelstaatregering had verwachtingen waaraan ik niet wilde of kon voldoen. Zolang je het ‘sektarische gevaar’ verspreidt en het spook dus bij zijn naam noemt, maak je deel uit van een gemeenschap die niet aan zichzelf twijfelt. Iedereen moet hetzelfde denken en wie dat niet doet, wordt bedreigd met uitsluiting en eeuwige verbanning. Het is kenmerkend voor een groot deel van de hulpverleningsscene dat het grotendeels voorbijgaat aan tegengestelde meningen en ervaringen, ook al wijst het juist op dit probleem in “sekten”.
Enige tijd later schreef je een boek.
PS: Ja, ik wilde mijn observaties en ervaringen beschikbaar stellen aan een geïnteresseerd publiek, om als het ware een nieuwe impuls aan de discussie te geven. Het resultaat was een populair-wetenschappelijke analyse die het onderwerp op verschillende niveaus bekijkt.
Uw nieuwe boek is volledig gewijd aan het onderwerp Scientology. Waarom?
PS: Ik wilde weten hoe deze controverse tot stand kwam, waarom Scientology wordt geobserveerd door het Duitse bureau voor de bescherming van de grondwet en welke sociologische factoren het sociale imago van Scientology beïnvloeden. Hiervoor heb ik jarenlang intensief onderzoek gedaan, documenten doorgenomen en interviews afgenomen. Alleen al de inzage in de dossiers van de Duitse federale regering toont aan hoe mager de gegevens eigenlijk zijn en dat Scientology feitelijk sinds 1997 ongegrond wordt geobserveerd door het Bureau voor de Bescherming van de Grondwet.
Scientology is een interessant fenomeen omdat we de sociologische factoren van uitsluiting en stigmatisering kunnen waarnemen in de manier waarop de samenleving omgaat met deze Nieuwe Religieuze Beweging. Deze discussie gaat niet over feiten of waarheid, maar over het omgaan met waarden en moraal. Een religieuze beweging die het verleden van de psychiatrie en haar methoden in het algemeen aan de kaak stelt, heeft in Duitsland nooit bestaan. Tegelijkertijd kon ik constateren dat sommige belangengroepen zeer intensief werken om zogenaamde drop-outs als representatief voor de hele gemeenschap op te stellen, met als doel een negatief beeld van Scientology in de samenleving te verspreiden. Ik had soms de indruk dat dit een poging was om de aandacht af te leiden van de afwijkingen in de officiële kerken.
Wat waren de reacties op je boek?
PS: Ik had meer verwacht: meer morele verontwaardiging, meer argumenten, meer discussies. Hoewel er enkele duizenden boeken in omloop zijn, lijkt het me dat het boek verzwegen is. Zelfs oud-collega’s uit de advieswereld reageerden niet op mijn publicatie, evenmin als het Duitse bureau voor de bescherming van de grondwet. In plaats daarvan kon ik een paar recensies op Amazon lezen. Ik werd echter niet aangevallen als nestvernietiger en ook niet als onwetenschappelijk.
Inmiddels is er een Engelse vertaling van het boek beschikbaar, die binnenkort zal verschijnen.
Terugkijkend: hoe zie je het ‘cultprobleem’ in het algemeen?
PS: De discussie is volkomen overdreven en er wordt niets in twijfel getrokken. Het gebied van zogenaamde sekten gaat alleen over bepaalde delen van onze samenleving en gaat vaak over waardeoriëntaties of, simpel gezegd, over de vraag wat wel en niet mag. Er zijn belangengroepen die een probleem hebben met nieuwe religiositeit en spiritualiteit, mensen die menen dat het schadelijk is voor de mens. Waarom mensen zich wenden tot nieuwe spirituele aanbiedingen, wat ze daar zoeken of vinden, of het feit dat mensen zich gewoon goed verzorgd voelen in dergelijke groepen, dat is voor deze belangengroepen totaal niet relevant.
We moeten de kwestie niet alleen aan de kerken overlaten – zoals in het verleden is gebeurd – omdat de staat eigenlijk de taak zou moeten hebben om te zorgen voor transparantie op religieus gebied of om de balans van informatie te waarborgen. Zo kon de burger zich een objectief oordeel vormen.
FECRIS is een internationale vereniging die verschillende antisektebewegingen verenigt. Had je hier enige ervaring mee?
PS: In Oostenrijk is er ook een organisatie die ondersteunt en promoot FECRIS. De leden zijn zwervers die zich verzetten tegen elke vorm van nieuwe religiositeit en spiritualiteit. Ze verspreidden vreemde theorieën over ‘sekten’ en hun ‘methoden’. Ik had constant het gevoel dat ze probeerden familieconflicten de schuld te geven van ‘sekten’.
Wat doe je vandaag?
PS: Ik ben zelfstandig ondernemer in de zorgsector. Hier moet ik veel communiceren op ooghoogte, wat mijn klanten en ook ik erg waarderen. Ik ben nog steeds geïnteresseerd in het onderwerp en af en toe krijg ik nog steeds uitnodigingen om mijn mening te geven over het onderwerp religieuze stromingen.
Meer over Peter Schulte:
Peter Schulte is een vooraanstaande sociale wetenschapper die bekend staat om zijn inzichtelijke bijdragen aan de sociologie en ideologieën. Hij was twaalf jaar lang « vertegenwoordiger » van de regering op het gebied van ideologieën en sekten en verwierf unieke inzichten in de complexiteit van religieuze en ideologische kwesties. Schulte’s onderzoek daagde de heersende percepties uit en pleitte voor een meer genuanceerd begrip van nieuwe religieuze bewegingen. Vandaag is hij zelfstandig ondernemer in de gezondheidssector en blijft hij zijn kennis en expertise delen. Schulte’s passie voor het ontrafelen van menselijk gedrag en het bevorderen van geïnformeerde discussies heeft een blijvende invloed gehad op de wereld van de sociale wetenschappen.
