Het is voor niemand een geheim dat Rusland de afgelopen vijftig jaar in een diepe crisis verkeert die de economische, politieke, sociale en spirituele sferen van de samenleving omvat. Het doel van dit artikel is om de individuele aspecten te bepalen van het speculatieve gebruik van geduld als een mentale eigenschap in het proces van de informationeel-psychologische impact van het massabewustzijn van Russische burgers.
Laten we allereerst opmerken dat sinds het begin van de « perestrojka » een complex en voor de meerderheid onbegrijpelijk transformatieproces van het ideologische paradigma vorm heeft gekregen. Deze periode bereidde feitelijk de voorwaarden voor sociale instabiliteit voor. Aanvankelijk nam de vector van het gegeven fenomeen de vorm aan van een compromis tussen de elite en de samenleving, ter gelegenheid van de noodzaak om ideologische programma’s te controleren. Toen kwam de convergentie – de synthese van de ideologische waarden van communisme, liberalisme en sociaaldemocratie. En tot slot, in de laatste fase kwam de vorming van het zich snel verspreidende liberalisme. In de aanvankelijke formele nauwkeurigheid van de conceptuele waarden van het communisme vond een proces van transformatie van de ideologie plaats. Dit leidde tot de instabiliteit van vergeten stereotypen en het verlies van duidelijke ideologische oriëntaties.
Opgemerkt moet worden dat de moderne sociale ruimte systematisch wordt verwerkt met behulp van verschillende middelen en methoden. Met behulp van objecten als stereotypen, afbeeldingen, symbolen, mythen krijgen concurrerende elitegroepen de kans om hun waarden en idealen, soorten en vormen van gedrag aan anderen op te leggen, dwz om hun bewustzijn te domineren. Dit proces ontwikkelt zich tegen de achtergrond van de verspreiding van informatiebronnen, die een middel zijn voor ideologische overheersing van het publieke bewustzijn.
Bij het beïnvloeden van de sfeer van het massabewustzijn worden actief sociale mythen gebruikt, waarvan de basis de gehechtheid van de massa aan een fictieve, denkbeeldige fantasiewereld is. Aangezien de massa’s niet geloven in de realiteit van hun eigen ervaring, maar alleen in de schijn van inconsistentie, in zoverre ze niet overtuigd zijn door feiten, maar door elementaire voorbeelden die bepaalde wetten illustreren en toevallige situaties verwerpen. Zoals opgemerkt door GG Pocheptsov « mythologems zijn interessant voor de communicator omdat ze door iedereen als een gegeven worden geaccepteerd, zonder de waarheid te controleren » [4, 26]. Zoals de wetenschapper gelooft, verhoogt het aansluiten bij de mythen van alle berichten hun effectiviteit aanzienlijk.
Bij het onderzoeken van het bovengenoemde aspect van de manipulatie van het menselijk bewustzijn, benadrukte IS Semenenko dat « als een symbolische culturele vorm, de mythe actief werd gebruikt in omstandigheden van mobilisatie-ontwikkeling, waarbij het de rol vervulde van een van de belangrijkste instrumenten voor de constructie van de Sovjet-identiteit » [6, 106]. Betekenis van het verleden vanuit de positie van mythevorming is het verbindende element tussen de nationale en beschavingsbestanddelen van identiteit, in dit geval wordt sociale utopie een kenmerk van het voorgestelde perspectief. Zo werd tijdens het bestaan van de USSR de mythe van het ‘eerlijkste systeem’ gebouwd op basis van een bepaald ideaal en gekleed in een eenvoudige en toegankelijke beeldconfiguratie. Hij bepaalde de vorming van een « filosofie van historisch optimisme » – zoals benadrukt door IS Semenenko « een van de belangrijkste verbale kenmerken van de Sovjetidentiteit ». [6, 107]. Achter de verbale kenmerken van de genoemde mythe stond, zo niet vertrouwen in morgen, dan een vastberadenheid en voorbeschikking van de levenskeuze, waaraan de massa zich alleen gehoorzaam kon onderwerpen en geduldig kon wachten op de beloofde voordelen.
In deze richting komt de uitbuiting van het archetype van de ‘mooie toekomst’ duidelijk tot uiting, waarbij het heden wordt gesanctioneerd, zo niet genegeerd, dan in ieder geval de manier om ‘in het reine te komen met deze ontberingen die hier moeten worden ervaren’. en nu”, en verklaart voor een groot deel het lankmoedigheid van de volksmassa’s, hun stilzwijgende instemming met “impopulaire maatregelen”, de oproepen “te volharden”, “de broekriem aan te halen”, enz. [8, 155]. AV Starygina merkt in de context van het genoemde standpunt op dat het idee van de « mooie communistische toekomst » zijn basis heeft (op een onbewust niveau) in « congregatie », die wordt bepaald door het streven om het ideaal op te bouwen samenleving op basis van algemene eenheid in naam van gelijkheid, rechtvaardigheid en gerechtigheid [1, 107]. Ongetwijfeld speelt ‘collectiviteit’ een bepaalde rol bij de ontwikkeling van geduld als een mentale eigenschap van het Russische volk, en als voorbeeld kunnen we de uitvoering door de staat van de zogenaamde ‘nationale projecten’ noemen. De politieke elite belooft de massa een ‘mooie toekomst’, weliswaar in een iets andere vorm dan in de Sovjettijd: betaalbare huisvesting, normale medische zorg, kwalitatief hoogstaand onderwijs. In deze situatie hoopt de massa dat de beloofde goederen aan iedereen zullen worden geleverd, ook al bestaat de echte basis voor het vervullen van de beloofde eenvoudigweg niet. In dit geval worden de fundamentele waarden: liefde, harmonie, mededogen vervangen door gelijkheid, rechtvaardigheid, rechtvaardigheid.
De volgende mythe die zich levendig manifesteert (in de moderne realiteit, niet zonder de hulp van verschillende massamedia) is de mythe van de leider, een politiek archetype dat zich stevig heeft gevestigd in het Russische bewustzijn, grotendeels bepaald door de specifieke kenmerken van de Russische geschiedenis. Tot Peter I, in het strikt gecentraliseerde sociale systeem, werden de relaties tussen de lagere en hogere machtsniveaus traditioneel gedicteerd door de opperste heerser, die door de massa werd gezien als onfeilbaar en alwetend, die het volk diende “als Gods dienaar en door de staat dienst” diende God [3, 117]. Als gevolg hiervan was de macht van de heerser paternalistisch van aard. In het Russische rijk hield de gegeven neiging om macht waar te nemen niet alleen niet stand, maar kreeg ook een heel ander karakter. De mensen werden geleid door drie gedragsregels: “1) om alle bevelen van de autoriteiten uit te voeren zonder mopperen en verzet; 2) nooit hun meester te veroordelen; 3) de vorst niet vertellen wat hij moet doen” [3, 128]. Op basis van de laatste beweringen zullen we opmerken dat de macht in de Russische staat gebaseerd was op bepaalde religieuze en morele principes en vooral werd gezien als een dienst aan de samenleving. Dit is waar de grotere betrouwbaarheid van Russische burgers tegenover de regering zich verspreidt, in de mate dat de opperste macht in de loop van eeuwen daadwerkelijk in hun belang heeft gehandeld. Hierop is de vrijwillige afstand van hun rechten door de massa’s ten gunste van de heerser gebaseerd en dit bepaalt onvermijdelijk het sociale infantilisme en conformisme van hun bewustzijn en bepaalt tegelijkertijd de vestiging van « tolerantie ». De moderne brede verspreiding van paternalistisch bewustzijn, waarvan de stereotypen gedurende vele jaren stabiel zijn geregistreerd op 70%, kan door verschillende andere redenen worden verklaard [5, 87]. Op sociaal-psychologisch vlak wordt dit bepaald door de frustratie van de bevolking, het gevoel van hulpeloosheid, onaangepastheid: in de zoektocht naar een fundament voor hun vitale activiteit leidt het ongetwijfeld tot een terugkeer naar de traditionele waarden van vaderlijke zorg en patronage, oplopend tot het fundamentele familiearchetype [2, 110].
De versterking van de staat wordt traditioneel gezien door het massabewustzijn als de belangrijkste bron voor het overwinnen van crises en tegenstellingen. Deze situatie herhaalde zich in alle keerpunten van de Russische geschiedenis, zoals de crisis van het heidendom en de acceptatie van het christendom, de Mongoolse Tataarse invasie, de hervormingen van Ivan IV de Verschrikkelijke, de “tijd van moeilijkheden”, de Peter-hervormingen, de burgeroorlog, de realisatie van het ontwikkelingsmodel van de Sovjet-mobilisatie. De staat heeft steevast de taak vervuld van « het verzamelen van het land » en het handhaven van de orde, en de machtsinstellingen hebben gediend als de onveranderlijke basis. Ze functioneerden doelbewust in de richting van het versterken van de ideologieën van de grote « staat » en verpersoonlijkten de staat zelf. Omdat geduld een belangrijk onderdeel is van de Russische mentaliteit, speelde geduld in de bovengenoemde processen een cultuurvormende rol en fungeerde het als een passieve manier om de negativiteit van de sociale omgeving te overwinnen. In dit verband benadrukt GV Obolensky het feit dat Russen « met volledige zelfopoffering zonder salaris kunnen werken, waarbij ze blijk geven van politiek lankmoedigheid jegens de autoriteiten, zelfs als deze niet volledig in staat zijn om hun hoofdtaken te vervullen » [7, 119].
De hedendaagse impact op het bewustzijn van Russische burgers wordt gekenmerkt door een speculatieve ideologische oriëntatie, die zich in verschillende vormen manifesteert. Tegelijkertijd is er een zekere mate van desoriëntatie van Russen ten opzichte van specifieke omstandigheden, een overheersende oriëntatie van de mening van de meerderheid, een overgewaardeerde houding ten opzichte van autoriteiten, een gebrek aan streven om evaluatieve stereotypen te overwinnen die niet geschikt zijn voor het leven, conformiteit, die niet niet bijdragen aan de vorming van weerstand tegen informatie – de psychologische impact.
Op die manier lijkt geduld een mentale eigenschap van Russische burgers te zijn, die de nationaal-culturele identiteit weerspiegelt en functioneert als een passieve manier om in te stemmen met de functies die door de staat worden uitgevoerd om de machtsinstellingen te gebruiken als een van de ideologische instrumenten voor het uitvoeren van verschillende soorten evenementen. We gaan ervan uit dat de aangegeven koers alleen als gerechtvaardigd kan worden beschouwd op voorwaarde dat dergelijke acties de belangen van Russische burgers dienen.
Literatuur in het Russisch:
De vitale krachten van de Russische cultuur: manieren van heropleving in Rusland aan het begin van de 19e eeuw. – M., 2003.
Zueva TM Beelden van politieke macht in het massabewustzijn van Russen. diss. : Dr. filosoof Sci. – Rostov nvt, 2002.
Mironov BN Sociale geschiedenis van Rusland in de periode van rijken (XVIII-begin XX eeuw): In 2 delen. T.2. – Sint-Petersburg, 2000.
Pocheptsov GG Communicatietechnologieën van de twintigste eeuw. – M., 2001.
Rukavishnikov VO, Halman L., Ester P. Politieke culturen en sociale veranderingen. Internationale vergelijkingen. – M., 1998.
Semenenko IS Culturele factoren en mechanismen voor de vorming van de Russische nationaal-beschavingsidentiteit aan het begin van de eenentwintigste eeuw // Polis. – 2004. – N 1.
Hedendaags begrip van menselijke krachten: van metaforen tot concepten (vorming van vitalistisch sociologisch paradigma) / Ed. SI Grigorieva, LD Deminoy. – M., 2000.
Cherkaeva NI Mythen als instrument voor manipulatie van massaal politiek bewustzijn // Sociale processen in het moderne West-Siberië: Verzameling van wetenschappelijke artikelen. – Gorno-Altaisk, 2004.
Bron: Bulletin van jonge wetenschappers, Ed. Rijksonderwijsinstelling voor hoger beroepsonderwijs « Gorno-Altai State University », http://e-lib.gasu.ru/vmu/arhive/2006/01/4.shtml /
Bulletin van jonge wetenschappers, uitg. Staatsonderwijsinstelling voor hoger beroepsonderwijs “Gorno-Altai State University”, http://e-lib.gasu.ru/vmu/arhive/2006/01/4.shtml.
