De urgentie is duidelijk: de mensheid produceert jaarlijks ruim 460 miljoen ton plastic, waarvan de helft is ontworpen voor eenmalig gebruik. “Tegen 2050 zou er meer plastic dan vis in de oceaan kunnen zitten”, waarschuwde VN-secretaris-generaal António Guterres, en de vervuiling is nu “overal aanwezig – om ons heen en in ons, van onze zeeën tot ons bloed en onze hersenen.”
Voorafgaand aan de laatste sessie van het Internationale Onderhandelingscomité over de deal in Busan, Zuid-Korea, benadrukten de experts dat plasticproducerende staten en bedrijven een grotere verantwoordelijkheid moeten nemen om de gevolgen voor de mensenrechten over de hele wereld aan te pakken.
Transparantie en preventie
De deskundigen benadrukten dat het juridisch bindende instrument expliciete verwijzingen naar de mensenrechten moet bevatten en benadrukten het belang van de beginselen van transparantie, preventie en verantwoordingsplicht.
“De huidige richting van de onderhandelingen bestaat het gevaar dat de verantwoordelijkheid verschuift van de producerende staten naar de ontwikkelingslanden die niet over de capaciteit of de middelen beschikken om de mondiale plasticplaag het hoofd te bieden.waarschuwden de experts.
Ze benadrukten dat elke fase van de plasticcyclus vervuiling veroorzaakt die de fundamentele mensenrechten bedreigt, van productie tot verwijdering.
Transparantie moet aan het hele proces ten grondslag liggen. “Het publiek moet toegang hebben tot nauwkeurige en toegankelijke informatie over zorgwekkende chemische stoffen. gebruikt in polymeren en plasticproducten, het type en de hoeveelheden verontreinigende stoffen die worden uitgestoten of vrijkomen in elk van de stadia van de levenscyclus van plastic, en de hoeveelheden geproduceerde plastics”, aldus de door de Mensenrechtenraad benoemde experts.
De deskundigen, die geen VN-personeel zijn en niet worden betaald voor hun werk, wezen ook op het belang van preventie.
Preventie vereist actie op twee fronten: het controleren van zorgwekkende chemicaliën in kunststoffen en ervoor zorgen dat productontwerp veilige recycling mogelijk maakt. Deze maatregelen zijn vooral van cruciaal belang voor ontwikkelingslanden die geen schaalvoordelen hebben en afhankelijk zijn van import. De experts merkten op dat deze aanpak “de transitie naar een chemisch veilige circulaire economie mogelijk zou maken.”
Producenten moeten betalen
Om deze inspanningen te ondersteunen roepen experts op tot een verplicht mondiaal fonds met bijdragen van producenten.
“Verantwoording betekent dat plasticproducenten bijdragen moeten leveren aan een mondiaal fonds”, benadrukten de experts.
Dit zou het beginsel dat de vervuiler betaalt operationeel maken en ontwikkelingslanden, met name kleine eilandstaten, helpen effectieve systemen voor afvalbeheer te implementeren en de bestaande vervuiling, inclusief plastic draaikolken in de zee, op te ruimen.
‘Een rechtvaardige transitie’
Een op mensenrechten gebaseerde aanpak vereist ook toegang tot oplossingen, vooral voor gemeenschappen die onevenredig zwaar getroffen worden door plasticvervuiling. Deskundigen hebben eerder opgeroepen tot een rechtvaardige transitie die kwetsbare gemeenschappen beschermt, waaronder afvalverzamelaars die ongeveer 60 procent van het gerecyclede plastic in de wereld inzamelen.
“Een rechtvaardige transitie waarbij niemand achterblijft, is essentieel om de situatie aan te pakken van veel mensen en groepen die inkomsten verdienen door in plastic te werken”, benadrukten de experts.
Ik kijk vooruit
“De internationale gemeenschap moet samenkomen om een einde te maken aan de plasticvervuiling”, aldus de experts. Vooruitkijkend roepen deskundigen op tot het aanpakken van de “negatieve externe effecten die worden veroorzaakt door de fossiele brandstoffen en de petrochemische industrie” en tegelijkertijd de bescherming van kwetsbare gemeenschappen te waarborgen.
De conclusie ervan vormde een duidelijk mandaat: “Een legitieme en rechtvaardige transitie naar het beëindigen van de plasticvervuiling vereist dat de mensenrechten centraal staan in het juridisch bindende instrument waarover wordt onderhandeld.”
