Max Boon ©Mo Abbas, NBC
Wenen (Oostenrijk), 10 februari 2023 — Gewelddadig extremisme vormt een ernstige bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid, een manier waarop de kwetsbaren kunnen worden uitgebuit en een bron van onnoemelijk leed voor slachtoffers en overlevenden. Het is een wereldwijd gevaar en de bestrijding ervan vergt een wereldwijde inspanning.
Hoewel onvergeeflijk, gebeurt gewelddadig extremisme niet in een vacuüm. De onderliggende oorzaken moeten worden geïdentificeerd, de omstandigheden moeten worden aangepakt en, wat cruciaal is, de rechtvaardigingen voor geweld moeten worden ontkracht.
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN) heeft 12 februari uitgeroepen tot Internationale Dag voor de Preventie van Gewelddadig Extremisme als en wanneer dit Bevorderlijk is voor Terrorisme. Deze dag heeft tot doel het bewustzijn van het gevaar van gewelddadig extremisme te vergroten en internationale samenwerking bij de bestrijding van deze dreiging te bevorderen.
Het VN-Bureau voor Drugs en Criminaliteit (UNODC) ondersteunt, als onderdeel van zijn mandaat, wereldwijde inspanningen om gewelddadig extremisme te voorkomen en tegen te gaan. Als onderdeel van haar werk werkt UNODC samen met het Victims’ Voices Initiative.
Victim’s Voices is in 2013 opgericht om slachtoffers van terrorisme in staat te stellen hun unieke ervaringen te delen en vrede te bevorderen. UNODC sprak met oprichter Max Boon – zelf een overlevende van een zelfmoordaanslag in Jakarta – over zijn verhaal, het werk van het initiatief, de toekomst voor slachtoffergerichte benaderingen en wat we allemaal kunnen doen om gewelddadig extremisme te helpen bestrijden.
Het interview is bewerkt voor lengte en duidelijkheid.
U bent zelf de overlevende van een terroristische aanslag. Hoe heeft die ervaring je veranderd?
Ik verloor mijn benen als gevolg van de zelfmoordaanslag in het JW Marriott-hotel in 2009 in Jakarta, Indonesië. Ik had het geluk dat de sociale zekerheid in mijn thuisland Nederland me de kans gaf om te leren lopen op prothesebenen, wat drie jaar kostte om onder de knie te krijgen. Ik heb sinds 2012 geen rolstoel meer nodig. Verder denk ik niet dat ik als persoon veel veranderd ben. Ik ben altijd te koppig geweest om op te geven, een eigenschap die waarschijnlijk de sleutel was tot mijn herstel.
Kunt u het Victims’ Voices Initiative in detail toelichten?
Victims’ Voices begon in Indonesië in 2013, toen ik na het bombardement samenwerkte met een groep gemeenschapsorganisatoren en academici. Via een lokale grassroots-organisatie heeft het initiatief meer dan 60 slachtoffers en meer dan tien voormalige terroristen bij elkaar gebracht, die hun respectieve verhalen in verschillende omgevingen delen met een publiek.
Het doel van het initiatief is om de zware menselijke tol te tonen die terrorisme en gewelddadig extremisme van de samenleving eisen, waardoor de steun voor gewelddadige extremistische ideologieën afneemt. Sinds de start heeft het initiatief meer dan 25.000 scholieren, meer dan 5.000 universiteitsstudenten en ongeveer 3.000 religieuze leiders en hun gemeenschappen betrokken.
Hoe kunnen slachtoffers van terrorisme agenten worden om gewelddadig extremisme te voorkomen?
Eerst en vooral moeten hun rechten als slachtoffer worden vervuld. We kunnen van niemand verwachten dat hij zijn tijd besteedt aan het voorkomen van gewelddadig extremisme als hij nog steeds honger heeft, pijn lijdt of getraumatiseerd is. Afgezien daarvan werden slachtoffers van terrorisme niet gekozen vanwege hun capaciteiten om boodschappers voor vrede te worden. Het is een zeer diverse groep mensen die vaak willekeurig het doelwit waren en die in staat moeten worden gesteld om agenten te worden van de preventie van gewelddadig extremisme. Ze hebben hulp nodig om zichzelf te organiseren en de vaardigheden om hun verhalen effectief over te brengen op de doelgroepen, een menselijk gezicht te geven aan wat voor velen een zeer abstract concept is.
Wat zijn de belangrijkste resultaten van het initiatief op het gebied van het voorkomen van gewelddadig extremisme?
Het is onmogelijk te bewijzen dat ons initiatief daadwerkelijke daden van extremistisch geweld heeft kunnen voorkomen. We zullen nooit weten of jongeren gewelddadige extremisten zouden zijn geworden als we niet met hen in zee waren gegaan. Wat we kunnen meten, is hoe de houding tegenover het gebruik van geweld verandert als gevolg van onze interventies. Om een voorbeeld te geven: van de in totaal 1.925 studenten die het aanvankelijk eens waren toen het initiatief begon, dat ze de vervolging van hun medemensen met geweld of geweld moesten wreken, zijn er nu 1.272 het daar niet mee eens. Dit vertegenwoordigt een afname van 66 procent in gewelddadige attitudes die we hebben gemeten sinds de start van Victims’ Voices.
Wat is de toekomst van het Victims’ Voices Initiative? Waar wordt dit model gerepliceerd?
We hopen ons werk in Indonesië voort te zetten, want er is nog veel te doen. We hadden het geluk om samen te werken met UNODC en het International Centre for Counter-Terrorism voor de publicatie van 2020 Van slachtoffers van terrorisme tot boodschappers voor vrede: een strategische benaderingdat hoopt regeringen en maatschappelijke organisaties te inspireren om soortgelijke initiatieven op te zetten door de belangrijkste lessen die in Indonesië zijn geleerd, te delen.
Bovendien hebben we sinds 2021 vooronderzoeken gedaan naar de haalbaarheid van samenwerking met lokale belanghebbenden in Bangladesh, België, Kenia, Pakistan, de Filippijnen en Tunesië. Dit leidde in 2022 tot een goed ontvangen training van een groep Belgische terrorismeslachtoffers en gemeenschapsorganisatoren, en we hopen in 2023 een scopingmissie naar Kenia uit te voeren.
Welke aanbevelingen heeft u voor regeringen over de hele wereld die slachtoffers van terrorisme willen steunen die betrokken willen worden bij de bestrijding van gewelddadig extremisme?
Bij vredesopbouw hebben we uit de eerste hand geleerd hoe belangrijk het is om slachtoffers via onafhankelijke platforms mondiger te maken. Dit behoudt niet alleen de geloofwaardigheid van de slachtoffers bij de doelgroepen, maar geeft hen ook keuzevrijheid, in plaats van het risico te lopen dat ze door regeringen worden geïnstrumentaliseerd. Het belangrijkste is dat het essentieel is om te voorkomen dat slachtoffers het gevoel krijgen dat de vervulling van hun rechten afhankelijk is van hun deelname aan door de overheid georganiseerde inspanningen om gewelddadig extremisme tegen te gaan. De rechten van slachtoffers van terrorisme moeten onvoorwaardelijk en gewaarborgd zijn.
Welke simpele dingen kan ieder van ons doen om bij te dragen aan het voorkomen van terrorisme?
Een tit-for-tat-benadering leidt zelden tot netto-positieve resultaten. Hoe groot het probleem, de belediging of het onrecht ook is, de keuze om los te laten, te vergeven of te accepteren zal vaker wel dan niet voorkomen dat zaken uit de hand lopen. Anders is het uiteindelijke resultaat van wraak het potentieel van geweld.
Dit zal in ons dagelijks leven niet direct bijdragen aan het voorkomen van terrorisme. Maar het zal een meer grootmoedige cultuur mogelijk maken, wat een fundamentele bouwsteen is tegen polarisatie naar extremen.
