Portugal heeft al 6 jaar een regering onder leiding van de centrumlinkse Socialistische Partij (PS). Na het verliezen van parlementsverkiezingen in 2015, Antonio Costaleider van de Socialistische Partij, slaagde erin een nooit eerder beproefde coalitie te vormen tussen de 3 grote linkse politieke partijen: PS (Socialistische Partij), BE (Links Blok) en de PCP (Portugese Communistische Partij).
Deze enigszins informele coalitie zette de rechtse regering af, bestaande uit de centrumrechtse Sociaal-Democratische Partij, PPD/PSD, en de rechtse Volkspartij, CDS-PP, die het land vier jaar lang bestuurde.
Tussen 2011 en 2015 heeft de rechtse regering onder leiding van Pedro Passos Coelho, legden verschillende zeer impopulaire bezuinigingsmaatregelen op, waarvan vele werden voorgesteld of zelfs afgedwongen door het IMF of de vele financiële instellingen van de EU. Deze bezuinigingsmaatregelen bestonden uit privatiseringen van overheidsbedrijven, salarisverlagingen voor ambtenaren en de afschaffing van verschillende arbeidsrechten.
Hoewel de economie hersteld en het tekort was gedicht, hadden veel mensen het gevoel dat hun rechten (voornamelijk arbeidsrechten) hen werden ontnomen. Dit leidde tot een zeer hevige en actieve oppositie gedurende de 4 jaar van de legislatuur, of zoals de meeste mensen ze tegenwoordig noemen: “de Trojka-jaren”.
Dus toen de rechtse coalitie de meerderheid van stemmen en zetels won, maar niet in de buurt kwam van een parlementaire meerderheid, was het heel duidelijk dat de tijd van Pedro Passos Coelho als premier voorbij was. Wat niet duidelijk was, was de manier waarop de president destijds Aníbal Cavaco Silva (voormalig premier van de PSD), loste de situatie op.
In de eerste 4 jaar aan de macht heeft PS bijna alle bezuinigingsmaatregelen teruggedraaid. De enige bezuinigingsmaatregelen die van kracht bleven, waren die met betrekking tot arbeidsrechten en voormalige staatsbedrijven. Dit, samen met een zeer sober financieel beleid en een verrassende liberalisering van de economie, in het midden van een toeristische boom, verslechterde de relatie tussen de PS en de andere, meer extreme, linkse partijen.
Bij de verkiezingen van 2019 was het niet duidelijk of Costa dezelfde formule zou herhalen, of zelfs een variatie daarop. Uiteindelijk slaagde PS erin een voorspelbare meerderheid te krijgen, 7 zetels dicht bij een meerderheid in het Portugese parlement, waardoor een minderheidsregering werd gevormd.
Deze minderheidsregering vertrouwde op stemmen van ten minste één van de linkse partijen om haar jaarlijkse begrotingen goed te keuren. Ondanks dat ze de pandemie relatief goed hebben beheerst en een uitbreiding van de overheidsinvesteringen hebben voorgesteld, hebben de linkse partijen de socialistische begroting weggestemd, wat leidde tot de ontbinding van het parlement en de ineenstorting van de regering.
In reactie op de gebeurtenis heeft de Portugese president, Marcelo Rebelo de Sousa (voormalig PSD-leider), geplande vervroegde verkiezingen voor 30 januari.
PS loopt al vele jaren consistent voor op PSD, maar PSD stijgt weer in de peilingen, gaande van een afstand van twee cijfers tot een afstand van één cijfer van PS. Dit zou voor PS niet zo verontrustend zijn geweest als PSD vorig jaar niet op vergelijkbare wijze het burgemeesterschap van Lissabon had gewonnen. De lokale verkiezingen in 2020 hebben bewezen dat PSD een comeback maakt, waarbij de centrumrechtse partij herstelt van de ramp van de vorige lokale verkiezingen door de controle over veel belangrijke steden terug te winnen, waarvan Lissabon de belangrijkste is.
Met geen kans op een parlementaire meerderheid, en met de dood van de linkse coalitie, zal Costa nieuwe bondgenoten moeten vinden om een stabiele regering te vormen. Gelukkig heeft de onlangs herkozen voorzitter van de PSD, Rui Riostelde een « centraal blok » voor, een coalitie tussen PS en PSD, waarbij de een de ander steunt als er geen duidelijke regeringsoplossing komt.
Rio’s manier van doen politiek zal deze oplossing ook vergemakkelijken. Rio nam afstand van zichzelf en de partij van het economisch liberalisme en sociaal conservatisme uit het verleden en koos voor een meer centristische of zelfs centrumlinkse benadering.
Afgezien van dit scenario heeft het Portugese volk geen duidelijk alternatief. De toekomst van de Portugese politiek erg onduidelijk maken. Het is onzeker of links gestraft zal worden voor het veroorzaken van de politieke crisis, of dat de verdeeldheid en machtsstrijd binnen rechts dat onmogelijk zal maken.
Wat wel duidelijk is, is de opkomst van extreemrechts in Portugal, met de populistische partij GENOEG! peilingen ruim boven de 9%, waarmee het de op twee na grootste partij van het land is, een verrassende prestatie gezien het feit dat het minder dan 4 jaar geleden werd opgericht.
