Nu de kerstvakantie nadert, woeden verhitte debatten over het behoud van bepaalde christelijke tradities in de publieke sfeer. In Spanje bijvoorbeeld zijn de afgelopen jaren het plaatsen van kerststallen in gemeentelijke gebouwen, kerstvoorstellingen in openbare scholen en de organisatie van de parade van de Drie Koningen behoorlijk controversieel geweest.
Nu staat de Europese Unie centraal in het debat, als gevolg van uitgelekte “richtlijnen voor inclusieve communicatie” – gesteund door commissaris voor Gelijkheid Helena Dilli – gericht op Europese ambtenaren om in hun communicatie elke taal te vermijden die de gevoelens van burgers zou kunnen kwetsen – of, in het beste geval, hen het gevoel geven dat ze « buitenstaanders » zijn in de Europese Unie – in veel verschillende aspecten, waaronder religie. Daartoe werd hen aangeraden om de uitdrukking « Merry Christmas » te vervangen door « Happy Holidays » en om het gebruik van namen met een onmiskenbaar christelijk tintje – zoals John en Mary – te vermijden bij het illustreren van bepaalde situaties.
Het lijdt geen twijfel dat pluralisme en religieuze diversiteit essentiële elementen zijn van democratische samenlevingen. De Europese Unie is geen onbekende in deze realiteit, aangezien een van haar fundamentele teksten – het Handvest van de grondrechten – stelt dat zij de culturele, religieuze en taalkundige diversiteit zal respecteren.
Het is belangrijk te benadrukken dat de Unie zich er niet toe verbindt diversiteit te « bevorderen », maar alleen het bestaande pluralisme te « respecteren ». configuratie. Deze conclusie wordt nog duidelijker als we het hebben over religieuze diversiteit. Elke openbare actie op dit gebied zou inhouden dat men ingrijpt in de « vrije markt » van overtuigingen, zodat sommige burgers geneigd zijn een minderheidsgeloof aan te hangen ter wille van religieus pluralisme.
Een dergelijke houding zou indruisen tegen het secularisme of de religieuze neutraliteit, een van de grondbeginselen die de houding van de meeste Europese staten ten aanzien van religie bepalen. In de meest fundamentele betekenis verbiedt dit principe staatsidentificatie met welke religieuze denominatie dan ook, evenals elke ongepaste steun voor het ene geloof boven het andere.
De Europese Unie heeft haar standpunt over religie niet bepaald. Het zogenaamde Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie stelt alleen dat het de relatiepatronen van de lidstaten op dit gebied respecteert en niet vooruitloopt. Tegelijkertijd erkent het echter de bijdrage van religieuze denominaties aan de vorming van Europa en verbindt zich ertoe een open en transparante dialoog met hen aan te gaan. Uit deze verordening kunnen ten minste twee conclusies worden getrokken. Enerzijds dat de Unie zich met geen enkele religieuze overtuiging identificeert en anderzijds dat zij zich distantieert van laïcistische/secularistische standpunten, dwz vijandigheid tegenover religie.
Bij het koppelen van deze twee dimensies – diversiteit en religieuze neutraliteit – is het niet verwonderlijk dat deze richtlijnen direct werden ingetrokken. Religieuze diversiteit is het resultaat van de vreedzame uitoefening van godsdienstvrijheid door individuen – vastgelegd in het Europees Handvest van de grondrechten – die vrijelijk een religieuze overtuiging kunnen aanhangen, van religie kunnen veranderen of zich volledig afzijdig kunnen houden van het religieuze fenomeen. Het komt daarom spontaan voort uit de samenleving en kan niet kunstmatig worden gecreëerd door middel van overheidsbeleid, aangezien dit in strijd zou zijn met de grondrechten van burgers.
Als het om religieuze diversiteit gaat, is de enige rol die de Europese Unie – en de lidstaten – dus te spelen hebben, het goed beheren ervan. Dat impliceert in de eerste plaats het waarborgen van de gelijkheid van alle burgers bij de uitoefening van hun rechten en vrijheden, het uitbannen van situaties van discriminatie (op basis van hun religie). Ten tweede, om eventuele spanningen tussen concurrerende sociale groepen op te lossen, niet door een van hen te steunen ten koste van anderen, maar door de voorwaarden te scheppen zodat ze elkaar kunnen tolereren en respecteren.
Kortom, een goed beheer van de religieuze diversiteit vereist niet dat het christendom onzichtbaar wordt gemaakt, maar dat er veeleer voor wordt gezorgd dat ook minderheden een plaats krijgen in de publieke sfeer, wat perfect verenigbaar is met respect voor de tradities en cultuur van de volkeren waaruit de Europese samenleving bestaat.
